Rock και παράδοση. Πλέον δεν μας προκαλεί εντύπωση, ενώ παλαιότερα αν έμπλεκες τα δυο τους σου κρεμούσαν κουδούνια, όχι για να τα κρούσεις ρυθμικά σε κάποια εκδήλωση όμως.
Οι Pagan υφαίνουν τον δυτικό ήχο με εκείνον των προγόνων μας και το αποτέλεσμα είναι ευφυές και ο Νικος Δρακόπουλος συνομιλεί με τον Σταύρο Τσουμάνη (μπάσο, κλασική κιθάρα, φωνή) ενόψει της εμφάνισης τους στο Κύτταρο στις 27 Οκτωβρίου (FB event).
-Σταύρο καλώς ήρθες στο Rockway.gr και σ’ ευχαριστούμε εξ αρχής για τον χρόνο σου. Δώσε μας μια συνοπτική εικόνα για την ιστορία των Pagan μέχρι στιγμής.
Γεια σου Νίκο και σ’ ευχαριστώ εκ μέρους όλης της ομάδας για την πρόσκληση σε αυτή τη συζήτηση. Η ιδέα σχηματίστηκε πριν πολλά χρόνια, όταν αντιλήφθηκα τον εικαστικό πλούτο που κρύβει η μουσική του τόπου μας, και πως οι δυτικές τάσεις της εποχής ήταν μακριά από τις καταβολές και τις γενετικές μας μνήμες. Έτσι ξεκίνησα δειλά δειλά μια έρευνα με σκοπό τη σύνδεση με τη ρίζα μας, η οποία μετέπειτα εξελίχθηκε στο όραμα της εισαγωγής των βιωματικών ρυθμών στη σύγχρονη παραγωγή και της ανάδειξης της δραματουργίας των τραγουδιών. Πολύ βασικό πεδίο μελέτης ήταν η μουσική της Δράμας που έχει βαθιά σχέση με το Διονυσιακό παρελθόν της, και μου ταιριάζει πολύ ιδιοσυγκρασιακά. Ταυτόχρονα άρχισε και η αναζήτηση των συνοδοιπόρων σ’ αυτό το ταξίδι που οδήγησε στη σημερινή σύνθεση των PAGAN μπροστά και πίσω από τη σκηνή.
-Το “Κοίτα με” είναι ένα από τα παραδοσιακά τραγούδια που έχουν διασκευαστεί τα τελευταία χρόνια από διάφορες μπάντες και καλλιτέχνες. Η δική σας προσέγγιση είναι ίσως η πιο δυναμική και “metal-ική” που έχουμε ακούσει. Ποια η σχέση σου με τη rock/metal μουσική και με από ποιά συγκροτήματα του είδους αντλείς τις επιρροές σου;
Το “Κοίτα με” είναι έναν τραγούδι που γεννήθηκε στα βουνά της Δράμας όπου μεγάλωσα, και έχω ακούσει πιστεύω όλες τις εκδοχές που παίζονται εκεί γύρω. Η παραγωγή προέκυψε μετά από μακρά τριβή πάνω στον τρόπο που το τραγουδούν οι άνθρωποι στα γηγενή χωρία, ακόμη και στη ντοπιολαλιά. Ο ρυθμός που παίζεται στην Δράμα λέγεται λέκα και είναι σαν τον ράϊκο αλλά πιο πρωτόγονος. Καθώς όμως ωρίμαζε η ενορχήστρωση εξελίχθηκε σε μπαϊντούσκα γεγονός που μας άρεσε πολύ. Αυτή ήταν τελικά και η κυρία δική μας εξέλιξη σε σχέση με την αρχική αγωγή του τραγουδιού. Η δυναμική εκδοχή ήταν αναπόφευκτη αφού προέκυψε μέσα από την πρωτογενή αλήθεια του τραγουδιού η οποία είναι πικρή, βαθιά μελαγχολική και κραδασμική. Παρόλο που η rock και η metal μουσική είναι βασικοί δρόμοι στην πορεία μου δεν ήταν οι αφορμές για την τελική «metal-ικη» άποψη. Είναι metal από μόνο του το τραγούδι! Ανέκαθεν με συνέπερναν όλα τα είδη της μουσικής αρκεί να ένιωθα την αλήθεια στη μουσικότητα αυτού που ακούω. Η μεγαλύτερη δύναμη στην τέχνη είναι η υπηρέτηση της αλήθειας. Δε νομίζω ότι μπορώ να οριοθετήσω το φάσμα των επιρροών μου γιατί είναι αμέτρητες.
-Το τελευταίο δημοσιευμένο σας κομμάτι “Καρότσα” πραγματεύεται ένα ζήτημα που είναι διαχρονικά επίκαιρο αλλά φαίνεται να έχει ευαισθητοποιήσει ακόμα περισσότερο την κοινωνία μας τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι άλλο από την έμφυλη βία, την βία κατά των γυναικών. Δώσε μου τις δικές σου σκέψεις πάνω σε αυτό το θέμα και ποιά ήταν η αφορμή να διασκευάσετε αυτό το κομμάτι.
Η αφορμή ήταν η λύση του ανοίγματος των στίχων που με προβλημάτιζε από την πρώτη φορά που άκουσα το τραγούδι. Με γοήτευε αλλά ταυτοχρονα ένιωθα και μια δραματουργική κόντρα. Το τραγουδούσαν στα χωριά με χαρούμενη διάθεση, που εν μέρει ήταν λογικό γιατί αν ακούσεις την παραδοσιακή εκδοχή στην τρίτη στροφή λένε «Σύρε καρότσα κι έλα να δεις που μ’ έχουνε, στα σίδερα δεμένο καλέ και με παιδεύουνε..». Αυτή η χρήση του αρσενικού (δεμένο) οδηγεί υποσυνείδητα στο συμπέρασμα πως τραγουδάει ο πατέρας ή ο αδερφός της κοπέλας. Που κλέφτηκε από έρωτα; Άρα το τραγούδι είναι ένας ύμνος της εποχής στον έρωτα; Όχι δυστυχώς, γιατί μετά από την έρευνα μάθαμε τελικά πως δεν λέει «δεμένο» αλλά «δεμένη», και μιλάει η ίδια η απαχθείσα κοπέλα! Για κάποιο άγνωστο λόγο λοιπόν επικράτησε η λανθασμένη εκδοχή και το τραγούδι έμεινε ψυχολογικά μετέωρο. Ένιωσα ιερό χρέος να το εντάξουμε στο ρεπερτόριο μας για να αποκαταστήσουμε την αλήθεια του. Το τραγούδι είναι ένα σκοτεινό μοιρολόι από καταβολής του και πιθανόν ένα προσωπικό βίωμα για τον άνθρωπο που το έγραψε στο παρελθόν. Δε νομίζω να φανταζόταν ότι θα αποτελούσε στο μέλλον μια καταγγελία για τη διακίνηση ανθρώπων. Γεγονός που υποδεικνύει ότι παρόλο που ο πολιτισμός οδηγείται σε κορύφωση κάτι δεν πάει καλά με την καλλιέργεια μας. Είναι αδιανόητο να παραμένει ο άνθρωπος ακόμη εμπορεύσιμο είδος. Αδιανοητο.
-Πόσο δύσκολο είναι να δημιουργηθεί νέα μουσική βασισμένη σε παραδοσιακούς ρυθμούς; Είναι ένας από τους στόχους σαν να διατηρηθεί μια ισορροπία ανάμεσα στις διασκευές και στις αποκλειστικά δικές σας δημιουργίες;
Πολύ καλή ερώτηση. Πριν τη δημιουργία με βάση την παλαιά πρώτη ύλη είναι απαραίτητη η αποδόμηση και η συμβίωση μαζί της για ένα χρονικό διάστημα. Αυτή είναι μία διαδικασία που μπορεί να κρατήσει χρόνια. Ιδιαιτέρως για έναν σύγχρονο μουσικό με κατά το πλείστον δυτικές επιρροές. Εγώ τόλμησα να γράψω πρώτη φορά με παραδοσιακά συστατικά λίγο πριν τη δημιουργία των PAGAN, όταν μου ζήτησε η φίλη μου σκηνοθέτιδα Κατερίνα Πολυχρονοπούλου να μελοποιήσω τους στίχους από τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη για την παράσταση Βασιλική Τριανταφύλλου. Και ετσι γεννήθηκε ο τσάμικος της «Σφαγής». Μετά μάλλον πήρα θάρρος και από τότε δεν σταμάτησα να πειραματίζομαι και να γράφω συνεχώς νέες ιδέες. Αν και μέσα μου νιώθω ότι είμαι απλά ένας δίαυλος που μεταφέρει τις μνήμες των προγόνων μας από τη λήθη στο σήμερα. Τα παραδοσιακά που παίζουμε επιλέχθηκαν με βάση την ταυτότητα των PAGAN, και ορισμένα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στον σχηματισμό της. Γι’ αυτό πολλές φορές δεν ξεχωρίζουν από τις πρωτότυπες συνθέσεις. Είναι όλα μέρος της ιστορίας των PAGAN.
-Μέσα από προηγούμενες συνεντεύξεις διακρίνω το μεγάλο σου ενδιαφέρον για τη λαογραφική ιστορία των τόπων και του πλαισίου που γράφτηκαν τα παραδοσιακά τραγούδια τα οποία διασκευάζετε. Υπάρχει κάποια σχετική ιστορία ή διαπίστωση που θα ήθελες να μοιραστείς; Είναι κάθε βήμα στους Pagan απόλυτα μελετημενο ή υπάρχουν και αυθόρμητες στιγμές δημιουργίας;
Εννοείται πως υπάρχουν αυθόρμητες δημιουργίες, όπως ακόμη και παραγγελίες που σου δίνουν τα πρώτα συστατικά. Π.χ η μελωδία της τσαμπούνας στη “Nona” γράφτηκε όταν μου ζήτησε ο Νίκος Ζαπατίνας έναν ηλεκτρονικό μπάλο για το φινάλε της ταινίας «Περιμένοντας τη νονά» που συνέθεσα το soundtrack. Το «Hydro» γεννήθηκε όταν μου ζητήθηκε ένα κομμάτι βαρύ και γήινο για να χορέψει στη διαφήμιση του ΖΑΓΟΡΙ ο Τάσος Νούσιας. Στο εγγύς μέλλον θα κυκλοφορήσουν και δημιουργίες που γράφτηκαν με το πρώτο άγγιγμα της κιθάρας, και χωρις καμία προηγούμενη αφορμή. Από αυτές που τρέχεις να βρεις εγγραφέα για να προλάβεις να τη γράψεις μη τυχόν και την ξεχάσεις! Η λαογραφία και οι ιστορίες πίσω από τα τραγούδια είναι οι θεμέλιοι λίθοι του εικαστικού κόσμου των PAGAN. Η αναβίωση της παραδοσιακής μουσικής μπορεί να συμβεί μόνο μέσω της βιωματικής προσέγγισης της. Πολλά από τα τραγούδια παίζονται για γενιές στα γλέντια και τις γιορτές και ακούσια δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα στον χορό από ότι στη δραματουργία και στην αλήθεια του στίχου. Εμείς προσπαθούμε να επιφέρουμε μια ισορροπία μεταξύ τους. Πριν την κυκλοφορία του «Κοίτα με» έτυχε να ακούσουν την πρώτη μίξη κάποιοι παραδοσιακοί μουσικοί της Δράμας. Το πρώτο που ειπώθηκε μετά την ακρόαση ήταν το εξής καθοριστικό: «Α.. εσείς θα πείτε το τραγούδι..». Δηλαδή παρασύρθηκε στο δράμα του ακόμη και ο άνθρωπος που το τραγουδάει και το παίζει από παιδί. Νομίζω πως ήταν η μεγαλύτερη ηθική ικανοποίηση μετά από τις αμέτρητες ώρες έρευνας και παραγωγής του.
-Τι νέες δημιουργίες έχουμε να περιμένουμε από τους Pagan τους προσεχείς μήνες; Θα υπάρξει κάποια ολοκληρωμένη κυκλοφορία;
Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα ακόμη βίντεο μετά την «Καρότσα» από τη ζωντανή ηχογράφηση που κάναμε στο Κύτταρο πέρυσι στην πρώτη εμφάνιση μας στην Αθήνα. Το « Γιάννη μου το μαντήλι σου». Ήταν το πρώτο παραδοσιακό τραγούδι που πειραματίστηκα πριν από πολλά χρόνια, και το demo του άνοιξε τον δρόμο για αυτή την περιπέτεια που λέγεται PAGAN. Έχω συνθέσει και μία μελωδία στην γκάιντα η οποία νιώθω ότι ενώνει την Ήπειρο με την Μακεδονία. Ο μεγάλος στόχος όμως είναι να κυκλοφορήσει μέσα στο 2024 το πρώτο ολοκληρωμένο album. Θα επισφραγίσει έναν τεράστιο κύκλο έρευνας και δημιουργίας, και ευελπιστώ ότι θα αφησει το πρώτο ολοκληρωμένο εικαστικό μας αποτύπωμα.
-Οι συναυλίες σας θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως μουσικοθεατρικές τελετές, είναι αυτή η εντύπωση που θέλουν να αφήσουν οι Pagan στις εμφανίσεις τους;
Δε νιώθω ότι θέλουμε να αφήσουμε κάποια συγκεκριμένη εντύπωση. Οι ζωντανές εμφανίσεις μας ωριμάζουν μέσα από τις ανάγκες της ίδιας της μουσικής. Κυρίως μέσα από την ανάγκη για την ανάδειξη του δράματος των τραγουδιών. Γι’ αυτό ήταν πολύ σημαντικη η ενσωμάτωση της σκηνοθέτιδας μας, της Marlene. Τα κοστούμια σχεδιάστηκαν από την Νίκη Ψυχογιού με βάση τα αρχέτυπά μας και έτσι γεννήθηκαν οι ρόλοι της μάγισσας, του πολεμιστή, του σαμάνου κτλ. Σιγά σιγά η συναυλία άρχισε να μετουσιώνεται σε μυσταγωγική τελετή, και όπως λέω συνέχεια το πιο γοητευτικό στοιχείο αυτού του καλλιτεχνικού κινήματος είναι ότι δεν γνωρίζουμε πως θα εξελιχθεί και που θα φτάσει στο μέλλον. Πριν από δύο χρόνια η σημερινή έκφανση δεν υπήρχε ούτε στη φαντασία μας. Χαίρομαι πολύ γιατί η θεατρικότητα, που βασίζεται κατά πολύ μέχρι στιγμής στην υποκριτική της Έβελυν, μας έδωσε μία ιδιαίτερη ταυτότητα και ένα ξεχωριστό στίγμα μεσα στον μουσικό ωκεανό.
-Σ’ ευχαριστώ και πάλι για τη συνέντευξη, θα τα πούμε από κοντά στην εμφάνιση σας στο Κύτταρο στις 27 Οκτωβρίου.Το κλείσιμο είναι δικό σου, με ένα μήνυμα για την εμφάνιση σας προς τους αναγνώστες μας.
Η σύνδεση με τη ρίζα μας είναι μία μαγική διαδικασία που οδηγεί όπως η αρχαία τραγωδία στην κάθαρση. Ελάτε να ζήσουμε μαζί αυτό το ταξίδι. Σ’ ευχαριστώ πραγματικά για την πολύ ωραία συζήτηση.
1683 
